Een definitie van perfectionisme
Zelden tevreden zijn, de lat steeds hoger leggen, hoge eisen stellen, controledrang, zelfkritiek, nooit helemaal kunnen ontspannen en net zolang doorwerken tot het “perfect” is. Dit zijn allemaal perfectionisme kenmerken. Veel perfectionisten zijn daarnaast ambitieus, gedisciplineerd, zeer nauwkeurig en hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Dit betekent echter niet dat iedere perfectionist voor de buitenwereld succesvol is! Perfectionisme kan ook verlammend werken, waardoor je juist niet je doelen haalt en blijft presteren onder je kunnen.
Een precieze definitie van perfectionisme bestaat niet, maar komt neer op wat onderzoeker Brené Brown omschrijft als:
“Als ik er perfect uit zie, perfect leef en alles perfect doe, kan ik de pijn van kritiek, oordelen, verwijten en schaamte vermijden of beperken.”
Perfectionisten streven dus perfectie na in uiterlijk en proberen letterlijk perfect te presteren en zijn. Ze hebben hoge persoonlijke standaarden en zijn zeer kritisch op zichzelf en/of anderen. Perfectionisme heeft vaak nare gevolgen zoals angsten, burn-out, eetstoornissen, depressies en verstoorde relaties. Het doel is kwetsbaarheid te vermijden, bijvoorbeeld met controledrang, maar dit gaat ten koste van verbinding met anderen én verbinding met jezelf.
3 Soorten perfectionisme
Het aantal perfectionisten is de afgelopen generaties significant gegroeid. Onderzoek van Thomas Curran en Andrew Hill onder ruim 40.000 studenten laat zien dat de huidige generatie jongere mensen ervaart dat anderen meer eisen aan hen stellen, dat ze zelf meer eisen stellen aan anderen én dat ze meer eisen aan zichzelf stellen.
1Uit dit onderzoek bleek dan ook dat er 3 soorten perfectionisme te onderscheiden zijn.
Bij zelf-georiënteerd perfectionisme of self-oriented perfectionism hecht iemand irrationeel veel waarde aan perfect zijn, heeft onrealistisch hoge verwachtingen van zichzelf en is erg kritisch op zichzelf.
Van sociaal perfectionisme of socially perscribed perfectionism is sprake wanneer iemand denkt dat de omgeving extreem hoge eisen aan hem stelt, dat anderen zeer kritisch over ze oordelen en dat ze perfectie moeten laten zien om sociale goedkeuring te krijgen.
Wanneer de extreem hoge verwachtingen en onhaalbare eisen vooral aan anderen gesteld worden en iemand zeer kritisch is naar anderen toe (en externaliseert), spreken we van anderen-georiënteerd perfectionismeof other-oriented perfectionism.
Gezond en ongezond perfectionisme
Er wordt weleens gesproken over adaptief en – maladaptief perfectionisme. Aangepast en onaangepast dus. Dit wekt de indruk dat er zoiets als gezond perfectionisme bestaat. Die hypothese is echter al lang achterhaald. Er bestaat niet zoiets als gezond perfectionisme. Wél een onderscheid tussen perfectionisme en gezond streven. Bij gezond streven geef je simpel gezegd het beste van jezelf, zonder dat dit extern gemotiveerd is. Je doet goed je best, omdat jij daar behoefte aan hebt. Je voelt een intrinsieke motivatie om je te ontwikkelen en voelt je trots en tevreden over het resultaat.
Perfectionisme is extern gemotiveerd, gericht op oordelen van (of over) anderen. Perfectionisme is angst-gedreven en helaas vermindert die angst niet (blijvend) wanneer je perfect werk oplevert, er perfect uitziet of je perfect gedrag laat zien.
Omdat perfectionisme vaak wel een korte beloning geeft, zoals opluchting, maar kritiek of oordeel vaak toch wel weer komt, werkt perfectionisme verslavend. Typisch perfectionistisch gedrag is namelijk proberen het de volgende keer nóg perfecter te doen, in de hoop daarmee wél iedere vorm van oordeel en kritiek te vermijden. Perfectionisme is dus eigenlijk een manier om je emoties te reguleren.
Is perfectionisme dan per definitie negatief? Kan perfectionisme positief zijn? Nou, als we het dus hebben over gezond perfectionisme of positief perfectionisme hebben we het dus eigenlijk over gezond streven. Dus: wanneer je ambities hebt, de lat hoog legt en dit niets afdoet aan je eigenwaarde, relaties en algehele gevoel van geluk, is er niets om je zorgen over te maken.
Merk je nou dat je altijd blijft streven naar meer, maar je zelden tevreden bent of maar voor korte duur en dat perfectionisme jou belemmert om écht gelukkig te zijn, voel je vrij om in een kennismakingsgesprek te ontdekken hoe perfectionisme coaching jou kan helpen.
Ben jij nieuwsgierig geworden naar wat ik voor jou kan betekenen? Plan dan nu direct een afspraak voor een geheel vrijblijvend kennismakingsgesprek met mij.
- Bron Thomas Curran en Andrew P. Hill – Perfectionism Is Increasing Over Time: A Meta-Analysis of Birth Cohort Differences From 1989 to 2016 ↩︎